Pomopowanie bańki przechodzi do lamusa, albumy-niespodzianki to przyszłość. Felieton

Czy wiecie, co po angielsku oznacza game-changing? Jest to przymiotnik, który po dosłownym przełożeniu, brzmi po prostu "zmieniający grę". Czy może raczej jej zasady. W muzyce często odnosi się go do artystów/albumów/utworów monopolizujących w pewien sposób biznes, mających ogromny wpływ na wygląd reszty list przebojów czy też planów wydawniczych gwiazd. Game-changing z pewnością byli The Beatles i Rolling Stones, game-changing były Whitney Houston czy Madonna. Teraz game-changing jest Beyoncé, która na dobrą sprawę wymyśliła nowy rodzaj promocji. Niespodziankę.

I miss that immersive experience, now people only listen to a few seconds of song on the iPods and they don't really invest in the whole experience. It's all about the single, and the hype. It's so much that gets between the music and the art and the fans. I felt like, I don't want anybody to get the message, when my record is coming out. I just want this to come out when it's ready and from me to my fans.		13 grudnia 2013 roku zapowiadał się jako kolejny nudny dzień. Część największych magazynów już opublikowała swoje podsumowania najlepszych singli i albumów, pozostałe portale właśnie miały je publikować. I nagle bum. Dosłownie i w przenośni. Beyoncé stwierdziła, że jej album jest gotowy i - a co! - umieściła go w sieci. Zapoczątkowała przy tym nowy trend, co pokazuje, jak bardzo iconic ona jest.

Internet oszalał, Twitter oszalał, iTunes oszalał. Wszyscy fani oszaleli, wszyscy krytycy oszaleli, inni muzycy również oszaleli. Album był swoją drogą znakomity, ponętny, seksowny, innowacyjny. A przy okazji okazał się niebywałym sukcesem - na Metacritic ma ocenę 85/100 (średnia z 34 recenzji), co oznacza, że musi być orgazmicznie dobry, pobił też wszelakie sprzedażowe rekordy. W pierwsze trzy godziny sprzedał się w ilości 80 tys. kopii w samych Stanach, a przez 3 dni rozszedł się w ilości 617,213 egzemplarzy. Po 11 dniach pokrył się platyną i tym samym stał się najlepiej sprzedającym się krążkiem kobiecym w całym 2013 roku w USA. Na świecie było tylko troszkę słabiej. Do dnia dzisiejszego sprzedaż wynosi ponoć ok. 5 milionów. Co warto zaznaczyć, wokalistka nie była pierwszą artystką, która zdecydowała się na wydanie albumu-niespodzianki, ale to właśnie ona takowy krok spopularyzowała.

Gusta są różne, każdy może mieć o płycie inne zdanie. Nikt jednak nie zaprzeczy, że ten krążek naprawdę changed the game. Od tego czasu praktycznie co tydzień słyszymy: "XYZ wydał/wydaje/wyda album-niespodziankę". Do artystów, którzy już to zrobili, należą chociażby Kid Cudi, Azealia Banks, U2 (płyta za darmo!) czy D'Angelo (dokładnie rok i dwa dni po Beyoncé). W ostatnich dniach dołączyli do nich Aphex Twin, CeeLo Green, Björk oraz Drake (wczoraj). "Pół-Beyoncé", jak lubią to określać dziennikarze, popełniła Madonna. Natomiast coraz częściej mówi się, że po rozdaniu nagród Grammy album-niespodziankę wyda Rihanna*. Do prawdy, wpływ wizualnego albumu na muzyczny rynek był ogromny. O tego typu longplayach mówi się wręcz, że dany artysta nie tyle wydał go z zaskoczenia, co pulled a Beyoncé.

Zatrzymajmy się na chwilę przy dwóch przypadkach wymienionych w poprzednim akapicie: U2 oraz Björk. U2 w ogóle poszli na całość - przez cały rok karmili nas nowinkami, różnymi kiwkami, to przesuwali, to znów cofali datę wydania płyty, aż w końcu zastraszyli fanów informacją, że pracowali w studiu z Davidem Guettą oraz will.i.am-em (fake, całe szczęście). Ich krążek ukazał się na iTunes 9 września 2014 roku w postaci bardziej drastycznej. Krążek był bowiem automatycznie dodawany do bibliotek użytkowników internetowego sklepu. Działanie zostało skrytykowane przez dziennikarzy i anty-fanów grupy (bo tak trudno wcisnąć przycisk usuń...), niemniej być może właśnie dzięki temu dyskusja o Songs of Innocence tak szybko nie ucichła.

Do pull-nięcia a Beyoncé została też zmuszona Björk. Dlaczego zmuszona? Kilka dni po ogłoszeniu wydania Vulnicury krążek w całości wyciekł do internetu. Rozwiązania były dwa. Pierwsze to udać, że nic się nie stało i czekać do planowej daty wydania w marcu. Rozwiązanie tragiczne i jakże dla wytwórni stratne (fani od dawna mogliby piosenek posłuchać i kto wie, czy rwaliby się do sklepów po nowe dzieło). Wybrano opcję nr 2, album-niespodzianka. Może to dziwne, ale to dopiero ten longplay skłonił mnie do myślenia - czy tradycyjna promocja, wywiady, pompowanie bańki i hajpowanie płyty jeszcze w ogóle ma sens?

W chwili powstawania artykułu (01/28/15; godz. 20:52) album Vulnicura przebywał siódmy dzień na szczycie ogólnoświatowego iTunesa. To spore osiągnięcie, biorąc pod uwagę brak promocji. No ale właśnie - wszyscy już zdążyli zauważyć, że ten rzekomy brak promocji stał się właściwie nową formą promocji. Naprawdę - czy Vulnicura utrzymałaby się tak długo na szczycie zestawienia, gdyby nie niespodziewane wydanie? Czy Björk, której szczyt popularności przypada na lata 90. (płyty Debut, Post i Homogenic), a jej poprzednie dwa dzieła - Volta oraz Biophilia - ogólnie uważane są za przeciętne, ma obecnie aż tak dużą grupę oddanych fanów? Nie wydaje mi się.

Albumy-niespodzianki sprawiają, że występy w popularnych programach śniadaniowych bądź kolacyjnych, przeprowadzanie wywiadów z gwiazdami czy wydawanie kolejnych singli powoli traci sens. Najlepszym przykładem tę tezę potwierdzającym będzie chyba Artpop Lady Gagi. Już abstrahując od absurdalnych, a dla niektórych zabawnych i niezwykle błyskotliwych, wypowiedzi, że to album milenium i największe dzieło od Thrillera - przed wydaniem płyty bańkę napompowano. Do niebotycznych rozmiarów: o płycie Gaga trąbiła ponad rok przed jej premierą, zdradzała kolejnych współpracowników, fragmenty piosenek, w końcu dobrze przyjęty singiel Applause z naprawdę ciekawym klipem. I co z tego, krążek sprzedał się naprawdę słabo i już w drugim tygodniu zanotował czwarty największy spadek zainteresowania w historii Billboardu (aż o 82%).

Tutaj rodzi się jednak pytanie - do czego to nas zaprowadzi? Ok, nadal zdecydowana większość artystów wydaje płyty, wcześniej je zapowiadając, promując i bańkę pompując. Z drugiej jednak strony - jeśli dziś takie legendy jak Björk, U2 czy D'Angelo decydują się na albumy-niespodzianki, to kto wie - może jutro będzie się wydawać płyty już tylko tak? Może wszyscy będą promować się brakiem promocji, wszakże, gdy tylko ktoś taki krążek wyda, od razu trąbią o nim wszystkie ważne portale. Obawiam się jednak, że coraz większa popularność albumów-niespodzianek może nas doprowadzić do szybszego, niż wszyscy myślimy zniknięcia płyt fizycznych. Ale to już temat na kolejne opowiadanie.

* EDIT 02/14/15: Oczywiście Ri albumu nie wydała, nie chciałem jednak już zmieniać pierwotnej wersji tekstu

Przeczytaj również:

• moją recenzję albumu Vulnicura Björk
• moją recenzją albumu Songs of Innocence U2
• ...a recenzję Beyoncé napisałem w grudniu 2013 i nadal jej nie opublikowałem :D

Jak się podobał mój pierwszy felieton? To w ogóle ma ręce i nogi, da się to czytać? :)